Metoda oceny wartości użytkowej

Ocena wartości użytkowej dotyczy buhajów ras mięsnych: Limousine (LM), Charolaise (CH), Hereford (HH), Angus (AN), Angus (AR), Simental (SM), Salers (SL), Blonde d'Aquitaine (BD) oraz Welsh Black (WB). Buhaje do oceny typuje Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego.

Wyróżnia się dwie grupy rasowe:

Podstawą oceny są wyniki pomiarów następujących cech mierzonych przyżyciowo:

  • masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni życia (M210)
kg
  • masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni życia (M420)
kg
  • pomiar obwodu klatki piersiowej (OKLP)
cm
  • pomiar wysokości w kłębie (WKL)
cm
  • ultrasonograficzny pomiar grubości  mięśnia mld (USG*)
cm
Od sezonu oceny 2014/1 w przypadku braku pomiaru USG stosuje się szacowanie USG wg wzorów:
I. dla buhajów ras ciężkich - rasa CH, SM, SL, BD
USG = 3,5880 – 0,0123 x WKL + 0,0121 x OKLP + 0,1000 x UM – 0,0020 x M210 + 0,0009 x M420
II. dla buhajów pozostałych ras
USG = 2,8786 – 0.0061 x WKL + 0,0164 x OKLP + 0,0633 x UM + 0,0008 x M210 + 0,0005 x M420
gdzie: UM - liniowa ocena pokroju za umięśnienie

W założeniach metodycznych przyjęto, że standaryzowane masy ciała oraz pomiary zoometryczne (OKLP, WKL) pochodzą z bazy danych PZH i PBM. Pomiary USG wykonywane są na buhajach w wieku 420 dni (+- 30 dni) przez upoważniony zespół pracowników Instytutu Zootechniki - PIB.

Ocena jest przeprowadzana dwa razy do roku, a kryterium zaliczenia buhaja do odpowiedniego sezonu stanowi data  pomiaru w wieku 420 dni życia buhaja:


Podstawą oceny są trzy wskaźniki charakteryzujące mięsność i rozwój buhaja:

I. Wskaźnik Mięsności WM:

WM = -32,821 + 0,176 x WKL + 0,170 x M420 + 3,056 x USG*
(modyfikacja wzoru od sezonu 2014/1)


Wskaźnik ten podlega standaryzacji wg wzoru:

Standaryzowany Wskaźnik Mięsności

gdzie: - średni wskaźnik mięsności buhajów ocenionych w danym sezonie, łącznie dla wszystkich ras danej grupy rasowej

- odchylenie standardowe dla wskaźnika mięsności buhajów ocenianych w danym sezonie dla danej grupy rasowej

Standaryzacja pozwala na przedstawienie mięsności buhaja jako wielkości wynoszącej średnio 100, z odchyleniem standardowym równym 10. Wielkość ta powinna mieścić się w przedziale od około 70 do około 130.

II. Wskaźnik Rozwoju WR:

WR =  100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 - 1,73 x WKL + 4,89 x OKLP) / 1000

III. Wskaźnik Oceny Zbiorczej WOZ:

Standaryzowany Wskaźnik Mięsności (SWM) oraz Wskaźnik Rozwoju (WR) pozwalają na wyliczenie Wskaźnika Oceny Zbiorczej (WOZ). 

WOZ = 0,6 x SWM + 0,4 x WR

Na podstawie Wskaźnika Oceny Zbiorczej (WOZ) tworzony jest ranking buhajów (w obrębie rasy) wg malejącej wartości tego wskaźnika.

 

Ocena pokroju bydła mięsnego

Instytut Zootechniki-PIB wspólnie z Polskim Związkiem Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego opracował zasady oceny pokroju bydła ras mięsnych.

Pokrój zwierzęcia określa się za pomocą 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie charakteryzowane jest przez 6 punktowanych w sposób liniowy cech: szerokość między łopatkami, szerokość grzbietu, grubość mięśnia grzbietu x 2, wysklepienie mięśni uda, długość mięśni uda oraz szerokość zadu. Grubości mięśnia grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość. W efekcie przyjmuje się, że umięśnienie charakteryzowane jest przez 7 cech.

Kościec opisywany jest przez 7 cech: kaliber, obwód nadpęcia, szerokość klatki piersiowej, głębokość klatki piersiowej, długość grzbietu, długość zadu oraz szerokość w biodrach.

Ocenie poddawane są 4 cechy funkcjonalne: postawa nóg przednich, szerokość pyska, linia grzbietu, postawa nóg tylnych oraz 2 cechy dodatkowe: szerokość w kulszach i kondycja.

Każda z cech oceniana jest w skali 1-9 pkt., przy optimum wynoszącym 9 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt. Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie. W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 63 przypisuje się wartość równą 100. W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 36 przekształcana jest również do 100. Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie: OM - suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK - suma punktów po transformacji za kościec
OF - suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Opracowano aplikację na urządzenia mobilne typu PDA/Pocket PC/Smartphone.

System umożliwia bezpośrednie wprowadzanie uzyskanych ocen do bazy za pomocą bezprzewodowego Internetu (WiFi) oraz sieci GSM/GPRS. Tego rodzaju rozwiązanie pozwala, niezależnie od dokumentacji elektronicznej, tworzyć podstawową dokumentację zootechniczną, zgodną z obowiązującym regulaminem oceny wartości użytkowej bydła mięsnego w Polsce.

Autorzy:
Zenon Choroszy, Andrzej Szewczyk, Bogumiła Choroszy, Grzegorz Grodzki, Magdalena Łopieńska, Marek Maśko, Marian Stachyra